Het UZC Brussel publiceert in maart, samen met Beci, een studie over zijn sociaaleconomische impact (aan de hand van de cijfers van 2016). Ziekenhuizen staan bekend voor hun missie in de gezondheidszorg, maar hun economische rol krijgt minder aandacht. Het UZC Brussel behoort echter tot de grotere spelers van het Gewest. De studie onderzoekt de gevolgen voor de tewerkstelling, de investeringen en de markten van de leveranciers, wat meteen nieuwe uitzichten opent.
De structuur van het Universitair Ziekenhuis-Centrum van Brussel (UZC Brussel) kwam in 2015 tot stand voor een betere coördinatie van de zorgverstrekking in het UVC Brugmann, het UMC Sint-Pieter, het Universitair Kinderziekenhuis Koningin Fabiola en het Instituut Jules Bordet. Met zijn vieren vertegenwoordigen ze 21% van de ziekenhuisbedden (1.781 erkende bedden) van de 22 ziekenhuisinstellingen in het Gewest.
Het UZC Brussel dekt meer dan 370.000 m² verspreid over zeven vestigingen, samen goed voor 26 ha, van het centrum tot het noorden van Brussel. “Tot nu toe werd de afdruk van klinieken in de stad niet duidelijk gemeten”, betreurt Lise Nakhlé, adviseur stedenbouw en vastgoed bij Beci, die tot de studie bijdroeg. “Ongeveer 1,6% van de Jetse actieve bevolking werkt aan het UVC Brugmann. De aanwezigheid van een kliniek op het grondgebied van een gemeente draagt dus bij tot vaste banen en de vestiging van de middenstand.”
Grote werkgever in het Gewest
Het UZC Brussel stelt meer dan 8.000 mensen tewerk, onder wie 5.550 voltijds equivalenten (VTE) en ongeveer 1.200 zelfstandigen. De instelling is hierdoor de grootste werkgever van de ziekenhuissector in Brussel en verschijnt in de top 10 van het Gewest voor alle sectoren. De personeelskosten bedragen nagenoeg 490 miljoen euro, goed voor 59% van de lasten van het UZC. Omdat 55% van de loontrekkenden in Brussel woonachtig zijn, wordt het economisch effect op het grondgebied van het Gewest geraamd op nagenoeg 269 miljoen euro onder de vorm van belastingen, spaargeld en de aankopen van gezinnen.
Deze positieve balans zou nog veel beter scoren als de behoefte aan verzorgingspersoneel in de klinieken werd ingewilligd. Met de vergrijzing van de bevolking neemt dit tekort constant toe. De verlenging van de studies verpleegkunde van 3 naar 4 jaar tijdens dit academiejaar werkt voorlopig contraproductief. Het tekort aan werkkrachten verzwaart de werklast van het bestaande personeel en maakt de werkuren in dit nog voornamelijk vrouwelijk beroep nog moeilijker, terwijl de lonen laag blijven.
Omdat deze situatie zijn bevoegdheden overschrijdt, financierde het UZC Brussel in 2016 nagenoeg 770. 000 opleidingsuren voor 4.680 van zijn werknemers, voor een budget van zowat 16 miljoen euro (met inbegrip van de opleidingsuren en de lonen van artsen die specialiseren). Naast het medisch personeel, het wetenschappelijk kader en de zorgwerkers, heeft 34% van de loontrekkenden geen hoger onderwijs gevolgd. Dankzij een opleidingsbeleid dat voor alle kwalificatieniveaus toegankelijk is, draagt het UZC bij tot de maatschappij en de ontwikkeling van het Gewest.
Op de sites van het UZC Brussel zijn ook tientallen vzw’s en vennootschappen gevestigd (winkels, de Brusselse Keukens, de Hogeschool Francisco Ferrer…). Samen goed voor 284 VTE en een economische impact van bijna 10 miljoen euro voor het Gewest.
Een fors groeiende economische uitstraling
De 279 miljoen euro aan economische manna voor het Brusselse Gewest (dankzij de banen op de vestigingen van het UZC Brussel) worden verder aangevuld met 26 miljoen die voortvloeien uit de 73 miljoen aan investeringen van het ziekenhuis, en 124 miljoen als gevolg van de 254 miljoen aan lopende inkopen. Volgens de studie zouden deze uitgaven voor het Brusselse Gewest nagenoeg 600 miljoen euro aan indirecte gevolgen (of afgeleide effecten) opleveren. De activiteiten van het UZC Brussel genereren namelijk indirecte banen en inkomsten, o.a. bij de leveranciers, die dan op hun beurt nieuwe banen en inkomsten genereren. Kortom, een positieve spiraal die met de tijd in omvang toeneemt. Volgens deze zelfde redenering genereert het UZC Brussel indirect 2.070 banen in de Brusselse leveranciersketen.
Een ziekenhuis is niet bedoeld om rendabel te zijn, maar het genereert een economie die beter geëxploiteerd zou kunnen zijn, volgens Lise Nakhlé: “De ziekenhuissector is bijzonder complex, zowel wat betreft de tewerkstellingsstructuur (artsen, verpleegkundigen …) als de organisatie van de interne activiteiten (diensten radiologie, farmacie, sterilisatie enz.). Er heerst een zeer ruime verscheidenheid aan vaak miskende beroepen, wat uitmondt op een ontoereikende identificatie van de behoeften. Bij klinieken wordt vaak gedacht aan de farmaceutische sector, maar veel minder aan afvalbeheer, leveringen, Just-in-Time dagelijks beheer of de bevoorradingsketen. Minister van Economie Didier Gosuin lanceerde een denkproces over de ontwikkeling van een industrieel plan voor het Brusselse Gewest. Er wordt nagedacht over de types maak- en verwerkingsindustrie die in de stad relevant en noodzakelijk zijn. Met een kijkje in de ziekenhuizen zou men bijvoorbeeld veelgebruikte producten kunnen identificeren. Denk maar aan infuusmateriaal, dat vandaag in het buitenland wordt geproduceerd en per vrachtwagen naar hier gebracht. Het is een interessante productiesector omdat de eindklant niet voor delokalisatie vatbaar is. Dit is één voorbeeld, maar er zijn er veel andere. Denk maar aan productie in verband met medische beeldvorming, industriële wasserij of de recycling van afval.”
De patiënten als toekomst van de ziekenhuizen
Het UZC Brussel is sterk lokaal verankerd, met 77% patiënten (350.000 mensen) die in het Brusselse Gewest woonachtig zijn. Naast de verstrekking van zorgen, het onderzoek en het onderwijs staat het UZC ook in voor algemene economische taken die een welbepaalde organisatie vereisen. Zij werden onderzocht als specifieke lasten (tolken, afzien van schuldvorderingen bij onvermogende patiënten, sociale werkers, betalingstermijnen met de OCMW’s …). De economische impact van deze opdrachten van algemeen nut werd voor 2016 op ongeveer 31 miljoen euro geraamd.
Na de regionalisering die nog steeds in de gezondheidszorg aan de gang is in het raam van de zesde Staatshervorming, zullen ingrijpende maatregelen van minister van Volksgezondheid Maggie De Block de ziekenhuissector een nieuw gezicht geven, met voorrang aan netwerken. De maatregelen beogen een betere kwaliteit van de zorg aan de patiënten en een herstel van de financiën van de ziekenhuizen, waarvan drie op tien verlieslatend zijn. De hervorming wil de talrijke instellingen beter laten samenwerken en op die manier de onderlinge concurrentie beperken. Het zal niet meer mogelijk zijn overal alle diensten aan te bieden. Het principe van specialisatie botst dus met het principe van nabijheid, dat tot nu toe doorslaggevend was om iedereen een gemakkelijke toegang tot de gezondheidszorg te verzekeren. Vandaag is de keuze van specialisaties van fundamenteel belang en de 22 Brusselse ziekenhuizen trachten zich te positioneren om hun toekomst te verzekeren.
Binnen het UZC Brussel, bezit het Brugmann ziekenhuis de grootste kraamafdeling van Brussel, met meer dan 3.300 bevallingen per jaar. De kliniek is namelijk gespecialiseerd in de opvolging van risicozwangerschappen en foetusgeneeskunde. Op haar eentje zorgt ze voor meer dan 2.000 VTE en een economische impact van meer dan 400 miljoen op het Brusselse Gewest. Het Universitair Kinderziekenhuis Koningin Fabiola is het enige universitaire ziekenhuis in België dat volledig is voorbehouden aan kinderen. Een loopbrug naar de kraamafdeling van Brugmann zorgt voor het behoud van de relatie tussen moeder en kind. Het UMC Sint-Pieter beschikt eveneens over een belangrijke kraamafdeling in het centrum van Brussel (meer dan 3.200 bevallingen per jaar). Inzake besmettelijke ziekten geldt het UMC bovendien als een (inter)national referentiecentrum voor het onderzoek naar tuberculose en aids. Het Instituut Jules Bordet focust van zijn kant volledig op oncologie, met spitstechnologische diagnose- en behandelingstrategieën, onderzoek in samenwerking met internationale netwerken en hoogstaand universitair onderwijs in kankeraandoeningen.
Nu de economische aspecten van de gezondheidszorg voor het voetlicht komen te staan, onderstreept deze studie de economische en maatschappelijke impact van ziekenhuizen, die tot nu toe weinig aandacht kreeg. Op die manier identificeert de studie een aantal fundamentele vraagstukken voor het Gewest, zijn inwoners en zijn ondernemingen.
Les nouveaux bâtiments de l’Institut Jules Bordet sont en train de sortir de terre à Anderlecht.
