Welzijn op het werk? een medeverantwoordelijkheid van werkgever en medewerker

[Coproductie] De statistieken over gezondheid op het werk zijn angstaanjagend. Een aanzienlijk aantal werknemers hebben de grootste moeite om hun week rond te krijgen. Dit gaat dan gepaard met chronische vermoeidheid, concentratieproblemen en geheugenverlies.

Hoe zijn we daarin verzeild?

De economische en sociale context gaat gebukt onder steeds toenemende spanningen: fusies, bedrijfsverplaatsingen en herstructureringen volgen elkaar op en de concurrentie is meedogenloos. Op professioneel vlak kampen de mensen met onrealistische doelstellingen, inkrimping van het personeel, budgettaire beperkingen, talloze verzoeken en een pak informatie die steeds sneller moet worden verwerkt. Dit schaadt de psychische gezondheid van de werknemers des te meer dat ze zich bewust zijn van de zinloosheid van de situatie. Zij lijden zowel fysiek als mentaal. Dit beaamt de heer David Vandenbosch, Psycholoog en coördinator van de stresskliniek Domaine – ULB ERASME : “Wij merken een toename van de administratieve lasten en tegelijk een afname van het aantal administratief medewerkers. Dit vergroot nog de logheid en de druk.”

Dr Nicolas Clumeck, psychiater en medisch directeur van het Domaine, bevestigt dat het aantal consulten in de stresskliniek sinds verleden jaar met 40% is toegenomen. De opwaartse trend is in 2019 niet verzwakt. We worden geconfronteerd met meerdere oorzaken van stress, van emotionele, familiale en/of professionele oorsprong. Voeg daarbij het intensieve gebruik van nieuwe technologieën, de extreme druk op het zenuwstelsel, de te korte slaaptijd, onvoldoende of zelfs onbestaande lichamelijke activiteit en een onevenwichtige voeding … In dergelijke omstandigheden is de aftakeling onvermijdelijk.

Dr Nicolas Clumeck: “Chronische stress heeft een rampzalige invloed op onze psychologische gezondheid. Het beperkt zich niet tot een burn-out: sommige mensen vervallen in ernstige depressies die tot zelfmoord kunnen leiden. Ook fysiek kan de impact aanzienlijk zijn, met een hoger risico op hartproblemen, slaapstoornissen, concentratieverlies en spier- en skeletaandoeningen.”

Vijf invalshoeken

Volgens Dr Nicolas Clumeck en David Vandenbosch zijn er vijf manieren om hiertegen op te treden:

zich bewust worden van de aanwezigheid van symptomen en van de noodzaak om in te grijpen tegen stress
inzicht krijgen in de mechanismen van stress en in onze eigen kwetsbaarheden
afstand nemen op cognitief vlak en emotioneel tot rust komen
fysiek herstellen
deelnemen aan extra-professionele activiteiten, eventueel in gezinsverband.

De oplossingen

De reglementaire bepalingen in de Codex over het welzijn op het werk, op 2 juni 2017 verschenen in het Belgisch Staatsblad, dienen met de volgende elementen te worden aangevuld:

Een van de mogelijke preventieve ingrepen binnen het bedrijf is een de win-win oplossing voor werkgever en werknemer waarbij een humanistische prestatiecultuur wordt geïmplementeerd. Hierbij hoort bijvoorbeeld de invoering van ‘niet geconnecteerde tijdvakken’. Zij dienen om het lichaam nieuwe energie in te boezemen en om de druk te verlichten met power-napping, mindfullness en ademhalingsoefeningen die amper 10 tot 15 minuten duren. HR verantwoordelijken kunnen workshops organiseren en geschikte materialen voorzien in de rustruimtes. Zij kunnen bovendien het schuldgevoel wegwerken waar heel wat mensen mee zitten wanneer ze zichzelf ‘onproductief’ vinden tijdens een pauze. Toch is het zo dat een dergelijke pauze de werknemer helpt het werk beter te hervatten, met een hoger niveau van energie, concentratie, geheugen, creativiteit enz. Deze eenvoudige maatregelen zijn in feite bijzonder effectief. Internationaal erkende universiteiten zoals Harvard en MIT bestuderen ze al geruime tijd.

De boodschap is overduidelijk: we zijn geen robots en ook geen super software. Als menselijke wezens hebben wij rusttijd nodig voor ons zenuwstelsel. Daarom organiseren we initiatieven zodat iedereen zich gerespecteerd voelt in zijn individuele behoeften. De pauze ‘in het geniep’ behoort tot het verleden. De 21^e eeuw werkt volgens een heel andere dynamiek.

Voor de werknemer is de bewustwording rond de stresssituatie op het werk een eerste stap. Om daar echt iets aan te gaan veranderen, mag hij de situatie niet langer ontkennen en moet hij zijn schaamtegevoel laten varen, want daar ligt de oorzaak van de chronische vermoeidheid. De werknemer moet leren relativeren en voldoende afstand nemen. Hij kan ook zijn gevoel van eigenwaarde versterken, om niet langer af te hangen van een hypothetische erkenning door de hiërarchie. Verder kan hij verscheidene technieken aanleren om zijn stress te beheren. Zo bijvoorbeeld de copying strategie, waar David Vandenbosch naar verwijst. Zo wordt de werknemer een expert in mentaal, fysiek en emotioneel herstel en vermijdt hij de neerwaartse spiraal.

Welzijn op het werk is dus een gedeelde verantwoordelijkheid van werkgever en werknemer, zeker als we rekening houden met de onmiskenbare veranderingen in de beroepswereld en de vele uitdagingen waarmee ondernemingen en werknemers worden geconfronteerd. De bedrijven van de toekomst beschikken over een HR-afdeling die de mens centraal stelt in de managementcultuur. Zij zullen met een sterk en goed voorbereid team concrete instrumenten in het leven roepen om de uitdagingen van de toekomst aan te gaan. Ieder bedrijf dient na te denken over hoe het intern functioneert. Het moet middelen voorzien om de werknemers zowel op fysiek als op emotioneel vlak de nodige rust te verzekeren en op die manier het welzijn op het werk te vrijwaren.