Environemental Social Gouvernance

10 vragen om ESG te begrijpen

Wat betekent ESG precies?

Voor degenen die het nog niet weten: ESG verwijst naar de milieu-, sociale en bestuurcriteria die worden gebruikt om de bijdrage van de strategie en activiteiten van een bedrijf aan duurzame ontwikkeling te meten. Typisch meet het milieucriterium de directe of indirecte impact van de activiteit van een bedrijf op het milieu via de uitstoot van broeikasgassen, energieverbruik en het voorkomen van milieurisico's. Het sociale criterium heeft betrekking op de impact van de activiteiten van het bedrijf op zijn stakeholders (werknemers, klanten, leveranciers, vakbonden en lokale gemeenschappen) in termen van diversiteit, gezondheid, veiligheid, de kwaliteit van de sociale dialoog en het voorkomen van dwangarbeid. Het criterium bestuur heeft betrekking op de manier waarop het bedrijf wordt geleid, bestuurd en gecontroleerd. Dit omvat in het bijzonder de rol van aandeelhouders, de onafhankelijkheid van raden van bestuur en management - en het aantal vrouwen daarin - evenals de strijd tegen corruptie en het witwassen van geld.

Waarom wordt er zoveel over gepraat?

In 2015 namen 193 landen van de VN het Programma voor Duurzame Ontwikkeling tegen 2030 aan, waarin 17 duurzameontwikkelingsdoelstellingen staan die tegen 2030 moeten worden bereikt om armoede uit te roeien, de planeet te beschermen en welvaart voor iedereen te garanderen. In hetzelfde jaar werden de akkoorden van Parijs ondertekend, het internationale verdrag over de opwarming van de aarde. Vertaald in Europese en nationale maatregelen en wetgeving, zijn deze politieke impulsen geleidelijk omgezet in doelstellingen, die steeds belangrijker zijn geworden op de agenda's van zowel de politiek als het bedrijfsleven. Geconfronteerd met de klimaatnoodtoestand en de financiële, sociale en gezondheidscrises nemen steeds meer bedrijven openlijk hun sociale dimensie op zich en ondernemen ze hun rol als burger. ESG is hier een weerspiegeling van.

Is een ESG-beleid verplicht voor alle kmo's?

Vandaag niet. In november 2022 keurde het Europees Parlement een nieuwe richtlijn goed: de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), die vanaf januari 2023 van kracht werd. Van de Europese lidstaten wordt verwacht dat ze deze normen omzetten in hun nationale wetgeving. De richtlijn zal eerst van toepassing zijn op beursgenoteerde bedrijven, die momenteel al vallen onder de Richtlijn Niet-financiële Rapportage (NFRD), en op bedrijven die aan ten minste 2 van de volgende 3 criteria voldoen: een balanstotaal van €20 miljoen - een netto-omzet van €40 miljoen - 250 werknemers of meer. Beursgenoteerde bedrijven moeten hun eerste ESG-verslag in lijn met de CSRD indienen op 1 januari 2025 voor het boekjaar 2024. Grote bedrijven die voldoen aan 2 van de 3 criteria moeten hun eerste verslag indienen op 1 januari 2026 voor het boekjaar 2025. Kleine en middelgrote beursgenoteerde bedrijven zullen in 2027 moeten beginnen te rapporteren volgens een aparte en evenredige rapportagenorm voor het boekjaar 2026. Om de overgrote meerderheid van kleine en middelgrote ondernemingen te helpen waarop de Richtlijn MVO niet van toepassing zal zijn, maar die toch een verbintenis willen aangaan, zal de Commissie ook normen voorstellen waaraan moet worden voldaan. Deze worden momenteel opgesteld.

De verplichting geldt niet voor mij, dus waarom zou ik me zorgen maken?

De afgelopen jaren hebben veel bedrijven, vooral de grotere, ESG-factoren opgenomen in hun strategie en rapportage, in lijn met de verwachtingen van hun investeerders en verschillende belanghebbenden (klanten, werknemers, enz.), evenals het wettelijke kader. Tegenwoordig zijn bedrijven steeds vaker verplicht om hun directe en indirecte impact op het milieu te meten buiten het bereik van hun eigen activiteiten, rekening houdend met de hele levenscyclus van hun producten en componenten. Ze kijken daarom naar hun klanten en leveranciers van alle groottes om hun impact te meten en te communiceren. Op de middellange termijn, als je deel wilt uitmaken van een productieketen die die naam waardig is, of grote bedrijven onder je klanten wilt houden, zal een ESG-aanpak essentieel zijn.

Waarom is investeren in ESG nodig of zelfs nuttig?

Naast het wettelijke kader en deze commerciële argumenten zijn er nog andere zeer goede redenen waarom elke vooruitziende ondernemer zou moeten investeren in ESG. ESG draagt namelijk bij aan waardecreatie door de prestaties, commerciële aantrekkelijkheid en veerkracht van een bedrijf te vergroten. Voor Deep Parekh, oprichter van MakeOurFuture, betekent het effectief omarmen van ESG dat je overgaat van een 'compliance'-mentaliteit naar een 'groeikans'-mentaliteit. Als je de ESG-filosofie en -rapportage volledig omarmt, kun je je klanten en leveranciers laten zien hoe serieus je je inzet en de banden aanhalen met bedrijven die jouw waarden delen. Het zal je ook in staat stellen om je te onderscheiden van je concurrenten, bijvoorbeeld door betere milieuprestaties aan te tonen. Nog een stap verder: ESG-denken dwingt je om producten en processen te heroverwegen - en dus om te innoveren. In een tijd waarin het steeds moeilijker wordt om talent te werven, is een toegewijd ESG-beleid ook een krachtig argument om jongere generaties kandidaten aan te trekken voor uw bedrijf.

Kan een ESG-verbintenis mij helpen overheidscontracten binnen te halen of subsidies te ontvangen?

Ja, en bovendien zal ESG uiteindelijk een conditio sine qua non worden. In het kader van de strategie van de regering voor een "shifting economy", die de koers uitzet naar een koolstofvrije economie tegen 2050, hamert staatssecretaris voor het Brussels Gewest Barbara Trachte op de noodzaak dat iedereen zich engageert. Vanaf 2024, zo belooft ze, zal het Gewest de steun verhogen aan bedrijven die een ESG-aanpak hanteren. Tegen 2030 zal het de steun aan bedrijven die dat niet doen, stopzetten. De beschikbare overheidsinstrumenten zullen worden geheroriënteerd, of het nu gaat om leningen en kapitaalinvesteringen (finance&invest.brussels), aanbestedingsprocedures, verschillende vormen van ondersteuning (Hub Brussels), huisvesting (Citydev en de Haven van Brussel) of innovatie (Innoviris). De overheid zal gebruik maken van publieke en private labelling en ESG-rapportering om voorbeeldbedrijven te identificeren, die dan kunnen genieten van overheidssteun. Op dezelfde manier zal het aantonen van ESG-praktijken in alle overheidsopdrachten de komende jaren ongetwijfeld een van de belangrijkste gunningscriteria zijn.

Kan ESG invloed hebben op mijn financiering?

Uiteindelijk wel. De afgelopen maanden zijn nieuwe regels van kracht geworden die voortvloeien uit de Europese MiFID- en IDD-richtlijnen. Deze verplichten banken, verzekeraars en fondsbeheerders om duidelijker te communiceren over de duurzaamheid van hun financiële producten, en dus van de bedrijven waarin ze investeren. Private equity fondsen raken steeds meer betrokken bij ESG, ook omdat hun klanten hen daarom vragen. Als gevolg daarvan veranderen ze hun relatie met de bedrijven waarin ze investeren ingrijpend door ESG-prioriteiten in te bouwen, zoals Jessica Peters, ESG-manager van het Argos Wityu fonds, uitlegt. Beoordeling van specifieke ESG-risico's en -kansen vóór de aankoop, voortdurende ESG-ondersteuning en -monitoring (waaronder de eis om jaarlijks de CO2-voetafdruk te berekenen en een reductieplan na te streven) maken nu deel uit van de tools die beleggingsfondsen gebruiken om ervoor te zorgen dat hun portefeuillebedrijven voldoen aan de nieuwe duurzaamheidseisen.

Hoe voer je een ESG-proces uit?

Zoals Isabel Derison, Partner bij Grant Thornton, uitlegt, is het een inspanning op lange termijn in verschillende fasen. U moet beginnen met al uw teams bewust te maken van wat er op het spel staat en vervolgens governance instellen. Met andere woorden, wijs de verantwoordelijken aan en de mensen of structuren die belast zijn met de controle. Vervolgens moet u de betrokken partijen in kaart brengen (klanten, leveranciers, investeerders, overheden, enz.) en een dialoog met hen aangaan om uw plannen in overeenstemming te brengen met hun verwachtingen en meer te weten te komen over hun eigen externe milieueffecten en beleid. Het resultaat van dit alles leidt u naar een belangrijk moment in het proces: de materialiteitsanalyse. Hier identificeert u de ESG-aspecten die een significante impact kunnen hebben op uw bedrijf, zijn activiteiten en zijn vermogen om financiële en extrafinanciële waarde voor zichzelf te creëren. Dit kan bijvoorbeeld uw blootstelling zijn, of die van uw leveranciers, aan een klimaatrisico. Maar uw analyse moet ook het effect van uw eigen activiteiten op uw omgeving omvatten. In de vierde en vijfde fase moet u doelstellingen definiëren, een actieplan om ze te bereiken en een strategie om ze te implementeren in uw huidige processen. Tot slot moet u KPI's definiëren, hulpmiddelen om uw prestaties te meten (bijvoorbeeld het percentage mannen/vrouwen in uw personeelsbestand), regelmatig rapporteren en certificeringen behalen.

Is dit allemaal niet te veel voor een KMO? Wie kan mij helpen?

Het cruciale punt hier is materialiteit. In de rapportage van grote bedrijven zien we soms een overdaad aan goede milieupraktijken, werknemersstatistieken en burgerinitiatieven, die vaak "een wassen neus zijn" en neerkomen op greenwashing. Een goede materialiteitsmatrix geeft duidelijk aan op welke gebieden je activiteit een werkelijke impact heeft op het milieu en in welke mate je bedrijf daar zelf aan wordt blootgesteld. Hiermee kun je je inspanningen, middelen en rapportage richten. In veel dienstverlenende bedrijven zullen deze bijvoorbeeld in eerste instantie gericht zijn op het energieverbruik van kantoren of bedrijfswagens. De Europese Commissie heeft de European Financial Reporting Advisory Group (EFRAG) gevraagd een eerste reeks ESG-rapportagestandaarden op te stellen. Deze moeten 'drempels' vaststellen waarboven een bedrijf zijn impact - of blootstelling - als materieel moet beschouwen.

Er zijn ook een groot aantal spelers die je kunnen helpen bij je inspanningen. In Brussel kunnen bedrijven zoals Tappio, CO2 Logic, Ecovadis en Greenfish je helpen om je CO2-voetafdruk te bepalen en vervolgens te verkleinen. Basiscalculators voor CO2-uitstoot worden - soms gratis - ter beschikking gesteld door consultants. De grote accountantskantoren zijn experts op het gebied van analyse, rapportage en certificering en hebben ook hun MVO-consultancy ontwikkeld. Aan de kant van de overheid wil het Gewest alle Brusselse bedrijven die dat wensen de kans geven om deel te nemen aan de Economische Transitie. Een programma, gecoördineerd door hub.brussels, zal financiële steun, opleiding, netwerking en technische ondersteuning bieden.

Hoe lang gaat dit duren?

Jessica Peters benadrukt dat elk ESG-project een "werk in uitvoering" zal blijven bij bedrijven die een traject starten, totdat de milieu-, sociale en bestuursdimensies volledig zijn geïntegreerd in hun processen. Deep Parekh bevestigt dat het proces meer weg heeft van een marathon dan van een sprint - ook al is de urgentie van klimaatverandering voor iedereen zichtbaar. Niemand kan de versnelling van regelgevende beperkingen nauwkeuriger voorspellen dan de effecten van klimaatverandering. Een wereld waarin elk bedrijf op de middellange termijn net zo regelmatig aan ESG-rapportage-eisen moet voldoen als aan die voor financiële verslaglegging, kan niet worden uitgesloten. Het is dus het beste om je zo vroeg mogelijk voor te bereiden.